Netbeans – Ένα σύγχρονο IDE

© Γιάννης Κωστάρας

---

Όσοι ασχολείστε με τη Java, σίγουρα το γνωρίζετε. Αλλά και οι προγραμματιστές άλλων γλωσσών, όπως C/C++, Perl/PHP, Ruby/RoR, Python, Groovy/Grails, Scala κ.ά. μπορεί να έχετε ακούσει γι’ αυτό. Πρόκειται για το Ολοκληρωμένο Περιβάλλον Εργασίας (ΟΠΑ) ή Integrated Development Environment (IDE) της SUN Microsystems (πλέον Oracle και ακόμα πιο πρόσφατα παρέχεται από το Apache Foundation), το οποίο με τη βοήθεια πρόσθετων (plugins) μπορεί να καλύψει ένα μεγάλο εύρος γλωσσών προγραμματισμού. Το Netbeans δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το αντίπαλο δέος, το Visual Studio .NET της Microsoft, διαθέτοντας όλα όσα θα ζητούσε ένας σύγχρονος προγραμματιστής. Υποστηρίζει πολλές γλώσσες προγραμματισμού και διαθέτει χρήσιμα χαρακτηριστικά που θα επιταχύνουν το χρόνο ανάπτυξης των εφαρμογών σας, σε όποια γλώσσα κι αν γράφετε.

Φυσικά, το Netbeans έχει πολλούς άξιους ανταγωνιστές, όπως το βετεράνο Eclipse, το ανοικτού κώδικα παιδί της IBM, που διαθέτει και τους περισσότερους θαυμαστές, το IDEA της Jetbrains, το οποίο πλέον διατίθεται και σε έκδοση ανοικτού κώδικα, ή το JDeveloper της Oracle, με πολλούς Wizard για επικοινωνία με το backend (δηλ. την Oracle DBMS), για να αναφέρουμε τα πιο γνωστά.

Εγκατάσταση

Το Netbeans μπορείτε να το βρείτε στο Κέντρο λογισμικού Ubuntu στην κατηγορία Εργαλεία Προγραμματισμού > Περιβάλλοντα Ανάπτυξης Εφαρμογών. Η τελευταία έκδοση 10.04 του Ubuntu υποστηρίζει την τρέχουσα έκδοση 6.8 του Netbeans, παρόλο που η έκδοση 6.9 βρίσκεται ήδη προ των πυλών. Όσοι δεν έχετε αναβαθμιστεί ακόμα στην έκδοση 10.04 του Ubuntu, θα βρείτε την προηγούμενη έκδοση 6.7 του Netbeans. Βέβαια, μπορείτε να εγκαταστήσετε το Netbeans και κατευθείαν από το site της Oracle ή την πιο τελευταία έκδοση από το αντίστοιχο site του Apache (βλ. Εικόνα 1).

Εικόνα 1 Η ιστοσελίδα με τις εκδόσεις του Netbeans

Μπορείτε π.χ. να κατεβάσετε μόνο την έκδοση για C/C++, αν προγραμματίζετε μόνο σε αυτή τη γλώσσα. Μια έκδοση που ίσως θα σας ενδιέφερε είναι η 6.5, η οποία είχε ένα πολύ καλό visual εργαλείο για BPEL, καθώς και τις βιβλιοθήκες Woodstock για ανάπτυξη εφαρμογών ιστού σε Java Server Faces. Δυστυχώς, οι νεότερες εκδόσεις δεν υποστηρίζουν πλέον αυτές τις βιβλιοθήκες, ενώ το εργαλείο BPEL δεν είναι τόσο καλό πλέον. Μη με ρωτάτε γιατί. Αν εγκαταστήσατε το πρόγραμμα από το Κέντρο λογισμικού Ubuntu, τότε μπορείτε να εκκινήσετε το Netbeans από το μενού Εφαρμογές > Προγραμματισμός > Netbeans IDE 6.8.

Εικόνα 2 Το αρχικό περιβάλλον του Netbeans

Το πρώτο πράγμα που ίσως σας κάνει εντύπωση είναι η απλότητα του περιβάλλοντος, με λίγα κουμπιά και μόνο τα απολύτως απαραίτητα εργαλεία. Από την αρχική σελίδα μπορείτε να επιλέξετε να παρακολουθήσετε διάφορα tutorials, για να μάθετε περισσότερα για το περιβάλλον. Το Netbeans υποστηρίζει, όπως είπαμε, πολλές γλώσσες προγραμματισμού. Μπορείτε να προσθέσετε όποια γλώσσα θέλετε, αρκεί να κατεβάσετε το κατάλληλο πρόσθετο. Υποστηρίζει επίσης πολλά συστήματα version control (CVS, Subversion, Mercurial κλπ.), και φυσικά τα πάντα γύρω από τη Java (Java SE, Swing, Java EE, JavaFX, Java Web Services κλπ). Εμφανίστε τη λίστα με τα πρόσθετα από το μενού Tools > Plugins.

Εικόνα 3 Το παράθυρο των προσθέτων του Netbeans

Το πρώτο μας έργο

Ας δημιουργήσουμε ένα νέο έργο (project) κάνοντας κλικ στο δεύτερο κουμπί της γραμμής εργαλείων (New Project), ή από το μενού File > New Project. Επιλέξτε την κατηγορία C/C++ και το έργο C/C++ Qt Application, για να συγκρίνουμε το Netbeans με το Qt Creator.

Εικόνα 4 Δημιουργία ενός νέου έργου Qt

Πατήστε το Next, δώστε HelloQtWorld ως όνομα του έργου (Εικόνα 5) και στη συνέχεια πατήστε Finish.

Εικόνα 5 Δημιουργία της εφαρμογής HelloQtWorld

Θα παρατηρήσετε ότι, στα αριστερά, στην καρτέλα Projects, το Netbeans δημιούργησε μια σειρά από φακέλους (βλ. Εικόνα 6) με τα απαραίτητα αρχεία.

Εικόνα 6 Το άδειο έργο HelloQtWorld

Κάνοντας διπλό κλικ στο αρχείο main.cpp, παρατηρούμε ότι υπάρχουν λάθη τα οποία εμφανίζονται με ένα κόκκινο θαυμαστικό. Αν περάσετε από πάνω τους το δρομέα του ποντικιού, μπορείτε να λάβετε περισσότερες πληροφορίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Netbeans παραπονιέται ότι δεν μπορεί να βρει το Qt. Πατήστε το κουμπί Run Main Project (το κουμπί με το πράσινο βελάκι) για να προσπαθήσετε να τρέξετε το πρόγραμμα. Εμφανίζεται το παράθυρο διαλόγου της Εικόνας 7.

Εικόνα 7 Resolve Missing Native Build Tools

Απ’ ότι φαίνεται, το qmake λείπει από το σύστημά μου. Αν αντιμετωπίζετε κι εσείς το ίδιο πρόβλημα, τότε σε ένα παράθυρο γραμμής εντολών δώστε την εντολή:

john@ubuntu:~$ qmake 
The program 'qmake' can be found in the following packages: 
 * qt3-dev-tools 
 * qt4-qmake 
Try: sudo apt-get install <selected package> 
john@ubuntu:~$ sudo apt-get install qt4-dev-tools

Στη συνέχεια, προσθέστε την εντολή /usr/bin/qmake στο πεδίο Qmake Command του παραθύρου της Εικόνας 7. Επαναλάβετε για τη /usr/bin/cmake:

john@ubuntu:~$ cmake 
The program 'cmake' is currently not installed.  You can install it by typing: 
sudo apt-get install cmake 
john@ubuntu:~$ sudo apt-get install cmake 

Επανεκκινήστε το Netbeans αν χρειάζεται. Πλέον τα λάθη θα πρέπει να έχουν εξαφανιστεί. Πατήστε πάλι το κουμπί Run Main Project για να εκτελέσετε το έτοιμο πρόγραμμα που δημιούργησε το Netbeans στη main.cpp. Συγχαρητήρια!

Ας χρησιμοποιήσουμε το ίδιο πρόγραμμα του τεύχους 5 του Ubuntistas. Αφού αντιγράψετε κι επικολλήσετε τον κώδικα της σελ. 21 του τεύχους στη main.cpp, κάντε δεξί κλικ και Format για να μορφοποιήσετε τον κώδικά σας. O πανίσχυρος επεξεργαστής του Netbeans διαθέτει πολλά καλούδια. Π.χ., μπορείτε να βρείτε πού χρησιμοποιείται μια μεταβλητή ή μια μέθοδος κάνοντας δεξί κλικ πάνω της και επιλέγοντας Find Usages. Ή, μπορείτε να κάνετε κλικ πάνω σε μια μεταβλητή, μέθοδο ή όνομα βιβλιοθήκης, πατώντας ταυτόχρονα και το Ctrl, για να μεταβείτε στον ορισμό της (ή δεξί κλικ και επιλέγοντας Navigate > Goto Declaration). Ακόμη, διαθέτει έναν αριθμό από χρήσιμα Refactorings, όπως Rename, Encapsulate Fields κλπ.

Εικόνα 8 Το πρώτο σας πρόγραμμα σε Qt

Το αποτέλεσμα εκτέλεσης του προγράμματος φαίνεται στην Εικόνα 9.

Εικόνα 9 Το αποτέλεσμα της εκτέλεσης του πρώτου προγράμματός σας σε Qt

Όπως όμως και με το Qt Designer, έτσι και με το Netbeans μπορούμε να σχεδιάσουμε και το γραφικό κομμάτι της εφαρμογής μας. Όπως και στο Β’ μέρος του άρθρου στο τεύχος 6 του Ubuntistas, κάντε δεξί κλικ στο έργο HelloQtWorld στην καρτέλα Projects και επιλέξτε New > New Qt Form. Επιλέξτε Dialog without buttons ως Form Type και το κουμπί επιλογής Create C++ wrapper class. Πατώντας το κουμπί Finish δημιουργούνται τρία αρχεία και το Netbeans ανοίγει αυτόματα το Qt Designer για να επεξεργαστείτε τη φόρμα σας. Από εδώ και πλέον τα βήματα είναι τα ίδια όπως περιγράφονται στο τεύχος 6.

Εικόνα 10 Παράθυρο δημιουργίας νέας φόρμας Qt

Παρατηρήστε ότι εμφανίζονται ορισμένα λάθη μεταγλώτισης. Π.χ. το Netbeans δεν αναγνωρίζει το αρχείο κεφαλίδας ui_Dialog.h και παραπονιέται για τη μέθοδο setupUi. Αυτά τα λάθη προκύπτουν κατά τη διάρκεια της πρώτης μεταγλώτισης. Πατήστε το κουμπί Clean and Build Main Project για να διορθωθούν. Παρατηρήστε, επίσης, πως οι διάφορες μεταβλητές που αναφέρονται στα widgets του Qt εμφανίζονται με πράσινο χρώμα στον επεξεργαστή κειμένου του Netbeans (βλ. Dialog.cpp). Πατήστε το κουμπί Run Main Project για να τρέξετε το πρόγραμμα και να επιβεβαιώσετε ότι δουλεύει όπως και στο τεύχος 6.

Εικόνα 11 Εκτέλεση του προγράμματος του τεύχους 6 στο NetBeans

Το πρώτο μας έργο σε Java

Ας ξαναγράψουμε το παραπάνω πρόγραμμα σε Java/Swing για να συγκρίνουμε τις δυο γλώσσες και τις βιβλιοθήκες γραφικών που διαθέτουν, αλλά και για να γνωρίσουμε τον πανίσχυρο επεξεργαστή κειμένου Java του Netbeans. Δημιουργήστε ένα νέο έργο τύπου Java Application, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Εικόνα 12 Δημιουργία ενός έργου Java Application

Πατήστε Next και δώστε HelloSwingApplication ως το όνομα του έργου (βλ. Εικόνα 13):

Εικόνα 13 Δημιουργία του έργου HelloSwingApplication

Τέλος, πατήστε Finish. Το Netbeans δημιουργεί το έργο και ανοίγει την κλάση Main.

Πάμε να δημιουργήσουμε τη φόρμα μας, όπως και στο έργο Qt. Κάντε δεξί κλικ πάνω στο έργο HelloSwingApplication και επιλέξτε New > Other > Swing GUI Forms > JFrame Form. Δώστε της το όνομα κλάσης Dialog και τοποθετήστε τη στο package helloswingapplication, που είναι και η Main. Το Netbeans άνοιξε τη φόρμα σε προβολή σχεδίασης (βλ. Εικόνα 14).

Στο κάτω αριστερό μέρος θα βρείτε επιλεγμένη την καρτέλα Component Inspector, όπου εμφανίζεται ένα δέντρο των components της φόρμας σας. Κάντε δεξί κλικ στο JFrame και επιλέξτε Set Layout > BorderLayout. Επιλέξτε μια ετικέτα (Label) από τα Swing Controls που εμφανίζονται δεξιά, και σύρετέ τη στο κέντρο της φόρμας. Κάντε δεξί κλικ στο jLabel1 στον Component Inspector, επιλέξτε Edit Text και ορίστε σαν κείμενο της ετικέτας Place for Image. Πάλι δεξί κλικ στην ετικέτα στον Component Inspector, Change variable name… και δώστε lblImage. Αυτό θα είναι το όνομα της μεταβλητής που θα χρησιμοποιήσουμε στο πρόγραμμα για να προσπελάσουμε την ετικέτα.

Επιλέξτε ένα Panel από τα Swing Containers και σύρτε το στο κάτω μέρος της φόρμας, κάτω από την ετικέτα. Αλλάξτε το όνομα της μεταβλητής από jPanel1 σε buttonPanel, όπως είδαμε προηγούμενα. Αλλάξτε το layout σε FlowLayout. Σύρτε δυο buttons στο buttonPanel και αλλάξτε τους τα στοιχεία, όπως παρακάτω:

Text:	Open	Exit
Variable name:	btnOpen	btnExit
Mnemonic:	O	X

Εικόνα 14 Το έργο HelloSwingApplication στο Netbeans

Ας δούμε τι έχουμε κάνει μέχρι στιγμής. Ανοίξτε την κλάση Main και πληκτρολογήστε τον παρακάτω κώδικα στη μέθοδο main() για να φορτώσετε την φόρμα σας:

new Dialog().setVisible(true);

Παρατηρήστε ότι, όσο πληκτρολογείτε, εμφανίζεται το σύστημα βοήθειας του Netbeans, παρέχοντάς σας λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε μέθοδο που χρειάζεστε. Μπορείτε να πατήσετε οποιαδήποτε στιγμή Ctrl + Space για να εμφανίσετε αυτό το μενού. Το Netbeans παρέχει επίσης πολλές συντομεύσεις, π.χ. μπορείτε να πληκτρολογήσετε sout κάτω από την παραπάνω γραμμή και να πατήσετε Tab. Τρέξτε το πρόγραμμά σας. Αν όλα πήγαν καλά, τότε θα πρέπει να δείτε ένα μικρό παράθυρο με την ίδια εμφάνιση όπως και η φόρμα σας, αλλά όχι λειτουργικό ακόμα. Κλείστε το παράθυρο και επιστρέψτε στην κλάση Dialog. Κάντε δεξί κλικ στο κουμπί Exit και επιλέξτε Events > Actions > actionPerformed. Θα μεταβείτε στον κώδικα της φόρμας. Προσθέστε τις ακόλουθες γραμμές κώδικα:

    this.setVisible(false);
    this.dispose();

Πατήστε το κουμπί Design και επαναλάβετε τη διαδικασία για το κουμπί Open:

    final JFileChooser fc = new JFileChooser();
    fc.setAcceptAllFileFilterUsed(false);
    fc.addChoosableFileFilter(new ImgFilter());

    int returnVal = fc.showOpenDialog(this);
    if (returnVal == JFileChooser.APPROVE_OPTION) {
        File file = fc.getSelectedFile();
        try {
            BufferedImage image = ImageIO.read(file);
            lblImage.setIcon(new ImageIcon(image));
            lblImage.setText("");
        } catch (IOException ex) {
            Logger.getLogger(Dialog.class.getName()).log(Level.SEVERE, null, ex);
        }
    }

Θα εμφανιστούν πολλά λάθη που οφείλονται στο ότι το Netbeans δεν αναγνωρίζει κάποιες κλάσεις. Αυτό διορθώνεται πολύ εύκολα κάνοντας δεξί κλικ στην περιοχή του επεξεργαστή κειμένου του Netbeans και επιλέγοντας Fix imports. Παραπονιέται ακόμα για την ImgFilter. Επιλέξτε το λαμπάκι και την μοναδική συμβουλή που σας δίνει, Create class ImgFilter in package helloswingapplication. Αντιγράψτε τον κώδικα από εδώ, προσέχοντας να διατηρήσετε το όνομα της κλάσης ως ImgFilter και όχι ImageFilter (που ήδη υπάρχει στη Java), αλλά και το package helloswingapplication. Δημιουργήστε την κλάση Utils, όπως περιγράψαμε προηγουμένως, και επικολλήστε τον κώδικα από εδώ. Τα λάθη θα πρέπει να έχουν εξαφανιστεί.

Το Netbeans διαθέτει μια μεγάλη γκάμα από Refactorings. Π.χ., αν δεν σας αρέσει το όνομα ImgFilter και προτιμάτε το ImageFilter, αρκεί να κάνετε δεξί κλικ πάνω στο ImgFilter στον επεξεργαστή κειμένου και να επιλέξετε Refactor > Rename. Παρατηρήστε ότι το Netbeans αλλάζει όλες τις αναφορές του ονόματος της κλάσης από ImgFilter σε ImageFilter!

Τρέξτε το πλήρως λειτουργικό πλέον πρόγραμμα. Το μόνο κακό είναι ότι το αρχικό παράθυρο είναι πολύ μικρό. Προσθέστε τις παρακάτω γραμμές κάτω από την initComponents(), στη μέθοδο κατασκευής (constructor) της Dialog:

this.setSize(500, 350);
this.setDefaultCloseOperation(JFrame.EXIT_ON_CLOSE);

Το πρόγραμμα Java έχει ομολογουμένως περισσότερες γραμμές κώδικα από το αντίστοιχο Qt, όμως αυτό οφείλεται στη δημιουργία του φίλτρου για την εμφάνιση μόνο των εικόνων. Δοκιμάστε να ξαναγράψετε την εφαρμογή ξεκινώντας από ένα έργο τύπου Java Desktop Application για να δείτε έναν πιο γρήγορο τρόπο δημιουργίας μιας desktop εφαρμογής. Για τον ίδιο σκοπό το Netbeans προσφέρει και το Rich Client Platform, μια αρχιτεκτονική από έτοιμα components για την ανάπτυξη desktop εφαρμογών.

Επίλογος

Αν και δεν καλύψαμε παρά ένα μικρό μέρος από τα χαρακτηριστικά του Netbeans, ελπίζω ότι σας άνοιξε η όρεξη να εξερευνήσετε τις δυνατότητες του φοβερού αυτού εργαλείου. Και κλείνουμε με τα λόγια του πατέρα της Java, του James Gosling, στο Javapolis το 2007: «I’m very excited about NetBeans 6.0. Are you still using Emacs? Then go shoot yourself. Emacs was a good idea – about thirty years ago.»

Πηγές

1. Netbeans home page.
2. Netbeans tutorials.
3. Vladykin Α. (2010), Working with Qt Applications
4. FileChooser tutorial
5. Keegan P. et. al. (2006), NetBeans™ IDE Field Guide: Developing Desktop, Web, Enterprise, and Mobile Applications, 2nd Edition, Prentice Hall.
6. Myatt A. (2008), Pro Netbeans IDE 6 Rich Client Platform Edition, Apress.
7. Wielenga G. & Keegan P. (2009), Netbeans Java Editor.
8. Fowler M. et. al. (1999), Refactoring: Improving the Design of Existing Code, Addison Wesley.

---